Amortisman Nedir?

Amortisman kavramı, işletmeniz için önemlidir çünkü işletmenizdeki maddi varlıklar, bunları nasıl hesapladığınız ve ne kadar vergi ödediğiniz üzerinde doğrudan etkisi vardır. Bu yazımızda amortismanın anlamını keşfedeceğiz ve bilmeniz gerekenleri size söyleyeceğiz.

Amostisman Tanımı

Amortisman, varlıkların değeri sıfır veya ihmal edilebilir hale gelene kadar zaman içinde değer kaybettiğinde yıllık kârdan ayrılan belirli orandaki paya denir. Amortisman, ofis ekipmanı, bilgisayarlar, makineler, binalar vb. dahil olmak üzere hemen hemen her sabit kıymette olabilir. Varlıkları amortismana tabi tuttuğunuzda, her yıl ne kadar para yazılacağını planlayabilir ve mali durumunuz üzerinde daha fazla kontrol sağlayabilirsiniz.

Bir şeyi amorti ettiğiniz yıl sayısı, kullanım ömrüne göre belirlenir (örneğin, bir dizüstü bilgisayar yaklaşık beş yıl boyunca yararlıdır). Farklı varlıklar, vergi amortismanları için farklı sınıflara ayrılır ve her sınıfın kendine ait faydalı ömrü vardır. İşletmeniz finansal tablolarınız için farklı bir amortisman yöntemi kullanıyorsa, varlığı işletmenizde ne kadar süre kullanmayı beklediğinize bağlı olarak varlığın faydalı ömrüne karar verebilirsiniz.

Örneğin, bir bilgisayar ekipmanı beş yıl boyunca amortismana tabi tutulması gerekebilir, ancak üç yıl içinde işe yaramaz olacağını biliyorsanız, ekipmanı daha kısa sürede amorti edebilirsiniz.

Amortisman Türleri

Muhasebede kullanılan birden fazla amortisman yöntemi vardır. Dört ana amortisman türü aşağıdaki gibidir.

Normal (Eşit Paylı) Amortisman Yöntemi

Bu, en basit amortisman yöntemidir. Bir varlığın değerini birden çok yıla eşit olarak böler, yani varlığın kullanım ömrünün her yılı için aynı tutarı ödersiniz. Normal amortisman, temel muhasebe sistemli küçük işletmeler veya işletme sahibinin vergi beyannamesi hazırlayıp dosyaladığı işletmeler için uygun bir amortisman türüdür.

Doğrusal amortismanın avantajları, kolay bir kullanıma sahip olması, nispeten hatasız olması ve işletme sahiplerinin her muhasebe döneminde aynı tutarı harcamasına izin vermesidir. Bununla birlikte, basitliği de bir dezavantaj olabilir, çünkü faydalı ömür hesaplaması büyük ölçüde tahmine dayalıdır. Ayrıca, kısa vadede bir varlığın değerindeki hızlı kaybı veya varlık eskidikçe bakım maliyetlerinin artma olasılığını da hesaba katmaz.

Azalan Bakiye Amortisman Yöntemi

Bu yöntem, satın aldıktan hemen sonra bir varlığın değerinden daha fazlasını ve zaman geçtikçe daha azını yazmanıza olanak tanır. Bu, çok fazla başlangıç maliyeti olan ve ekstra nakit ihtiyacı olan küçük işletmeler gibi belirli bir süre beklemek yerine varlık değerinin daha fazlasını peşin olarak geri almak isteyen işletmeler için iyi bir seçenektir.

Azalan bakiye yöntemi, bir varlık eskidikçe artan bakım maliyetlerini dengelemeye yardımcı olması bakımından avantajlıdır. Ayrıca ilk yıllarda daha yüksek amortisman gideri yazmanıza izin vererek en üst düzeyde vergi indirimleri almanızı sağlar. Ancak, işletmeniz belirli bir yıl için zaten bir vergi kaybı yaşadıysa, ek bir vergi indiriminden yararlanamazsınız.

Üretim Miktarına Göre Amortisman Yöntemi

Üretim miktarına göre amortisman yöntemi, varlıkların değerini, kullanım sıklıklarına göre amortismana tabi tutmak için kolay bir yoldur. Üretim amortismanı yönteminin ana avantajı, izleme yönteminize bağlı olarak, gerçek sayılara dayalı olarak amortisman maliyetinizin son derece doğru bir resmini vermesidir. Bununla birlikte ana dezavantajı, bir varlığın faydalı ömrünün sonuna gelmeden kaç birim üretebileceğini tahmin etmenin her zaman kolay olmaması ve birçok gerçek hayat durumuna uygulanmasını zorlaştırmasıdır.

Yılın Rakamları Toplamı Amortisman Yöntemi

Yılın rakamları toplamı amortisman, aynı zamanda hızlandırılmış bir amortisman hesaplaması olması bakımından azalan bakiye yöntemine benzer. Defter değerini azaltmak yerine, varlığın kalan faydalı ömrüne dayalı olarak ağırlıklı bir yüzde hesaplar. Bu yöntemin ana avantajı, hızlandırılmış amortismanın vergiye tabi geliri ve varlığın ömrünün ilk yıllarında borçlu olunan vergileri azaltmasıdır. Ana dezavantajı ise, hesaplamanın diğer yöntemlere göre belirgin şekilde daha karmaşık olmasıdır.

Amortisman Oranları

Amortisman oranı, bir varlığın tahmini üretken ömrü boyunca amortismana tabi tutulduğu yüzde oranıdır. Aynı zamanda, bir şirketin varlıklara yaptığı uzun vadeli yatırımın yüzdesi olarak da tanımlanabilir. Şirket, varlığın faydalı ömrü boyunca vergiden düşülebilir bir gider olduğunu gösterme imkanı da vardır. Ayrıca her varlık sınıfı için amortisman oranı farklıdır.

Amortismana tabi iktisadi kıymetlere ve bu varlıkların güncel faydalı ömür ve amortisman oranlarına Gelir İdaresi Başkanlığı’na ait bu link üzerinden ulaşabilirsiniz.

Amortisman Nasıl Hesaplanır?

Amortismanın nasıl hesaplanacağını bulmaya çalışan herkesin aşina olması gereken üç ana amortisman yöntemi vardır. Ancak amortismanı hesaplamaya başlamadan önce, birkaç önemli bilgiyi bilmeniz gerekir:

• Faydalı ömür: Bu, esasen bir varlığın üretken olduğu düşünülen süredir. Yararlı ömründen sonra varlığı kullanmaya devam etmek artık uygun maliyetli değildir.
• Kurtarma değeri: Varlığın faydalı ömrü sona erdikten sonra indirimli bir oranda satmak isteyebilirsiniz. Bu, varlığın kurtarma değeri olarak adlandırılır.
• Varlık maliyeti: Vergiler, kurulum masrafları ve nakliye dahil olmak üzere varlığın tam maliyetidir.

Normal (Eşit Paylı) Amortisman Yöntemi:

(Varlık Maliyeti – Kurtarma Değeri) / Faydalı Ömür

Örnek: 20.000 TL’ye alınan bir demirbaşın faydalı ömrü 10 yıl, kurtarma değeri ise 1.000 TL’dir. Buna göre; (20000 – 1000) / 10 = 1900 TL

Yani, 10 yıl boyunca her yıl bu demirbaşın değerinden 1900 TL yazılmalıdır.

Azalan Bakiye Amortisman Yöntemi:

(2 x Normal Amortisman Oranı) x (Yıl başındaki defter değeri)

Örnek: Yukarıdaki örnekten yola çıkarsak, demirbaş 10 yılda amortismana tabi tutulduğundan, doğrusal amortisman oranı %10’dur. Bu demirbaşın 10 yıllık kullanım ömrünün ilk yılında denklem şöyle görünür: (2 x 0.10) x 20000 = 4000 TL

Yani bu demirbaşın değerinden 4.000 TL birinci yılda yazılmalıdır. Demirbaşın artık değeri 16.000 TL olmuştur. İkinci yıl ise; ( 2 x 0.10) x 16000 = 3200 TL

Böylece ilk yıl amortismanın değerinden 4000 TL yazılmasına rağmen, ikinci yılda 3200 TL yazılacaktır.

Üretim Miktarına Göre Amortisman Yöntemi:

(Varlık Maliyeti – Kurtarma Değeri) / Faydalı Ömürde Üretilen Birimler

Örnek: Önceki örnekte demirbaşın maliyeti 20.000 TL ve kurtarma değeri 1.000 TL idi. Yani bu demirbaşın defter değeri 19.000 TL.

Üreticiye göre bu demirbaşın kullanım ömrü 100.000 saat olarak belirtilmiştir. Her saatin amortisman maliyetini elde etmek için defter değerinin varlıktan beklenen üretim birimlerine bölünmesi gerekir.

19000/100000= 0,19 TL

Yani 0.19 TL bir saatlik amortismana eşit oluyor. Bu demirbaş ilk senesinde 10000 saat kullanılıyor. Buna göre; 10000 x 0.12 = 1.200 TL

İlk sene için 1.200 TL amortisman yazılmalıdır.

Yılın Rakamları Toplamı Amortisman Yöntemi:

(Kalan Kullanım Ömrü / Yılın Rakamları Toplamı) x (Varlık Maliyeti – Kurtarma Değeri)

Örnek: Aynı örneğe devam edersek; maliyeti 20.000 TL, kurtarma değeri 1.000 TL ve 10 yıllık faydalı ömrü olan bu demirbaş amortismana tabi tutulacaktır. Bu 10 yıllık kullanım ömrü için rakamlar toplamı; 1+2+3+4+5+6+7+8+9+10 = 55 olur.

Buna göre ilk yıl; (10/55) x (20000- 1000) = 3.455

Yani ilk yıl için 3.455 TL amortisman yazılmalıdır. Her sene kullanım ömrü azalacağı için yazılan amortisman da değişecektir. İkinci yıla bakacak olursak;

(9/55) x (20000-1000) = 3.109 TL amortisman yazılmalıdır.

Amortisman Ayırma Şartları

Bir iktisadi kıymetin amortisman sayılabilmesi için bazı yükümlülüklere sahip olması gerekmektedir.

• İşletmenin iktisadi kıymeti bir yıldan fazla bir süredir kullanıyor olması.
• İktisadi kıymetin kullanıma uygun ve envantere kayıtlı olması.
• Değerinin yıl içerisinde belirlenmiş olan amortisman sınırını aşmış olması.
• İktisadi kıymetin zaman içerisinde değer kaybı, yıpranma, deforme olma ve aşınmaya uğrayabilme özelliğinin olması.