Vergi Türleri Nelerdir?

Vergi, günlük hayatımızı idame ettirirken birçok alanda karşımıza çıkan bir kavram. Biz de sıklıkla karşılaştığımız ve kanunlarla belirlenmiş olan vergi konusuna dair bir yazı hazırladık. Blog içeriğimizde “Vergi Türleri Nelerdir? Kimler Hangi Vergi Mükellefidir?” gibi soruların cevaplarını bulabileceksiniz.

Vergi Nedir?

Bir toplumun refah seviyesini, o toplumda yaşayan vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanması, sağlıklı ve güvenli bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmesi belirlemektedir. Tüm bunları sağlamak amacıyla devlet, vatandaş ve kurumlardan vergi toplamaktadır. Bu bağlamda verginin tanımını; devletin, kamu hizmetlerini yürütmek amacıyla kanun ile belirtilmiş olan esaslara uygun bir şekilde vatandaşlardan ve kurumlardan topladığı para olarak yapabiliriz. Vergi, zorunlu olarak toplanan bir para olsa da herkesin ödeme gücüne göre değişmektedir ve herkes farklı yükümlülüklere sahiptir.

En Sık Karşılaşılan Vergi Türleri

Türkiye’de Gelir İdaresi Bakanlığı’na (GİB) ait olan 100’den fazla vergi ve ceza türü bulunmaktadır. Gelir Vergileri, Harcama Vergileri ve Servet Vergileri olmak üzere 3 farklı kategoride en sık kullanılan, başlıca vergi türlerini inceleyeceğiz.

1. Gelir Vergisi Vergileri

• Bireysel Gelir Vergisi

Gelir vergisi, gerçek kişilerin 1 takvim yılı içerisinde elde etmiş olduğu kazanç üzerinden düzenli olarak alınmaktadır. Yıl sonunda belirlenen vergi dilimleri baz alınarak bir oran belirlenmekte ve kişilerin kazancına göre vergi kesilmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu’na Göre Vergiye Tabi Olan Gelirler Hangileridir?

• Ticari gelirler
• Zirai gelirler
• Serbest meslek gelirleri
• Gayrimenkul sermaye iratları
• Menkul sermaye iratları
• Ücretler
• Diğer gelirler ve iratlar

Gelir Vergisi Mükellefi Kimdir?

Tam ve dar olmak üzere iki mükellef türü bulunmaktadır.

Tam mükellefler;

• Türkiye’de ikametini devam ettirenler,
• Resmi daire ve kurum veya kuruluşlar ile merkezi Türkiye’de bulunan kurum ve kuruluşlara bağlı olup, anılan daire, kurum, kuruluş ve teşebbüslerin çalışmaları nedeniyle yabancı ülkelerde ikamet eden Türk vatandaşları,
• Bir takvim yılı içerisinde kesintisiz bir şekilde, 6 aydan fazla Türkiye’de ikamet edenler

Bu özelliklere sahip tüm mükellefler, Türkiye’de veya Türkiye dışında elde ettikleri tüm kazançları için gelir vergisi ödemekle yükümlüdür.

Dar mükellefler;

Türkiye’de ikameti olmayan gerçek kişiler, dar mükellef sayılmaktadır. Bu sebeple, bu kişiler sadece Türkiye’de elde ettiği kazançlar üzerinden vergi ödemekle yükümlüdür.

• Kurumlar Gelir Vergisi

Kurum ve kuruluşların, 1 takvim yılı içerisinde elde ettiği net kurum kazancı üzerinden hesaplanarak alınan vergiye kurumlar vergisi denmektedir.

Kurumlar Vergisine Tabi Olan Kurumlar Hangileridir?

• Sermaye şirketleri
• Kooperatifler
• İktisadi kamu kuruluşları
• Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler
• İş ortaklıkları

2. Harcama Vergileri

Katma Değer Vergisi (KDV), Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ve Damga Vergisi olmak üzere 3’e ayrılmaktadır.

• Katma Değer Vergisi

KDV, satılan bir mal ya da hizmeti satın alan kişi tarafından, satışı yapan kişiye ödediği ücretten belirli oranlarda kesinti yapılarak alınan vergi türüdür. Katma Değer Vergisi, dolaylı vergi türüne girmektedir. Devletin belirlemiş olduğu KDV oranlarının %1, %8 ve %18 olmak üzere 3 farklı çeşidi bulunmaktadır.

Katma Değer Vergisi Mükellefleri Kimlerdir?

• Malın teslimi ve hizmetin ifası halinde bu işleri yapanlar,
• Mal ve hizmet ithal edenler
• Transit taşımalarında gümrük veya transit işlemlerine tabi olanlar
• PTT İşletme Genel Müdürlüğü, radyo ve televizyon kurumları
• Her türlü şans ve talih oyunu düzenleyenler
• Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. Massine göre belirtilmiş olan mal ve hakları kiralayanlar

• Özel Tüketim Vergisi

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), belirli bir mal veya ürün üzerinde sabit veya orantılı olarak alınan, sosyal fayda sağlamaya yönelik bir vergi türüdür.

Özel Tüketim Vergisi alınan mallar aşağıdaki gibidir;

• Lüks arabalar
• Kürkler
• Mücevherler
• Tüm tekel ürünleri
• Tüm lüks ürünler
• İnsan sağlığına zararlı olan ürünler
• Benzin
• Fosil atık ve kömür
• Çevreye zarar verici ürünler

• Damga Vergisi

Damga vergisi; kişiler arasında, kurumlar arasında veya kişiler ile kurumlar arasında olan her türlü hukuki ve resmi işlemleri belgeleyen kağıtlardan alınan bir vergi türüdür.

Damga Vergisi Mükellefleri Kimdir?

Damga vergisi kanunu kapsamına giren ve resmi nitelik taşıyan kağıtları imzalayan kişiler damga vergisine tabidir.

3. Servet Vergisi

Servet vergisi; motorlu taşıtlar vergisi, emlak vergisi, veraset ve intikal vergisi olmak üzere 3’e ayrılmaktadır.

• Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV)

Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV), yıl içerisinde iki kere ödenmesi zorunlu olan, Karayolları Trafik Kanunu hükümlerine göre trafik şubelerine kayıtlı tüm motorlu araçlardan alınan vergi türüdür. Sadece kara taşıtları değil, aynı zamanda helikopter, uçak ve motorlu deniz taşıtları da bu vergiye tabidir.

• Emlak Vergisi

Arazi, arsa, bina veya iş yeri gibi taşınmazlardan alınan, kalıcılığı olan bir vergi türüdür. Gayrimenkul tapusuna sahip olan herkes, emlak vergisi mükellefidir.

Emlak vergisi, peşin olarak ödenebileceği gibi iki taksit şeklinde de ödenebilmektedir.

• Veraset ve İntikal Vergisi

Veraset ve intikal vergisi, malların bir kişiden diğerine miras yoluyla veya karşılıksız olarak geçmesi durumunda ortaya çıkan bir vergi türüdür.